ΙΑΠΩΝΙΑ

Ο ρόλος της γκέισας στην κοινωνική ζωή. Μπέηζ μπολ και Τζούντο τα εθνικά σπορ των Ιαπώνων. 
Το βουδιστικό δόγμα είναι το «ζεν». Βασίζεται στην περισυλλογή και στο στοχασμό και δέχεται την μετενσάρκωση. Το δόγμα έχει διδάξει να αρκείται σε λίγα πράγματα, έχει αναπτύξει το ιδανικό της αυτοθυσίας, του έχει μάθει ακόμη να περιφρονεί τον θάνατο. «Καμικάζι» σημαίνει «θεϊκός άνεμος». Στο «ζεν», έχει τις ρίζες του το πνεύμα της πειθαρχίας, της ομαδικότητας και της υποταγής στους ανωτέρους. Η προσωπική μοίρα του ατόμου αντιμετωπίζεται με γαλήνη και απάθεια. Η χώρα των «σαμουράι» και των «σογκούν», του μπονσάι και της ικεμπάνα (τέχνη διακόσμησης ανθοδέσμης) με τις ανθισμένες κερασιές και τα χρυσάνθεμα. Με χάρτινα φανάρια και σπίτια με χάρτινες μεσοτοιχίες. Με τα θερμά λουτρά και την ιδιότυπη Ιαπωνική κουζίνα.
Η χώρα με την SONY και τη NIKON και το υψηλότατο κόστος διαμονής και διατροφής. Η ΙΑΠΩΝΙΑ είναι αντιφατική και μυστήρια, παραδοσιακή και σύγχρονη.

Οι γκέισες

Με το όνομα αυτό που σημαίνει «χορεύτρια» υποδηλώνονται στην Ιαπωνία οι γυναίκες που διασκεδάζουν τους θαμώνες των «σπιτιών του τσαγιού» ή τους σημαντικότερους φιλοξενούμενους. Η «γκέισα» μελετάει από την ηλικία των 10 χρονών με ένα δάσκαλο που θα την κάνει όχι μόνο όμορφη και γοητευτική γυναίκα αλλά και ευχάριστα έξυπνη, εκλεπτυσμένη, άριστα μουσικό, τέλεια εκτελέστρια του «κοτό» και του «σαμισέν»« και κλασική χορεύτρια. Με λίγα λόγια η «γκέισα» αντιπροσωπεύει το ιδανικό της καλλιεργημένης γυναίκας με λεπτούς τρόπους και γοητεία, που κάθε άντρας θα ήθελε να έχει συντροφιά. Η «γκέισα» είναι ένα φρούτο πολύτιμο και αφύσικο: κόβεται, από την πραγματική ζωή όταν ακόμα είναι κοριτσάκι και από τότε ασχολείται μόνο με τον εαυτό της. Η συζήτησή της είναι πάντα προσεκτική και μερικές φορές κομψά προικισμένη, δεν γίνεται πάνω σε θέματα συγκεκριμένα, αλλά στέκεται σε εκλεπτυσμένες causeries που ήταν της μόδας το γαλλικό 18ο αιώνα και ξετυλίγεται με ποιητικές περιφράσεις με γνώμονα πάντα το καλό γούστο και τις λαμπρές απαντήσεις. Όταν δεν προσφέρει το έργο της, η «γκέισα» ζει γενικά σε ένα είδος οικοτροφείου-κολεγίου. Η «γκέισα» ποιότητας όταν αποφασίζει να εγκαταλείψει το επάγγελμα, παντρεύεται συνήθως με πρόσωπο καλής και μερικές φορές υψηλής κοινωνικής θέσης.
Η καλή «γκέισα» κερδίζει όχι και λίγα: η τέχνη της πληρώνεται γενναία και με τις ώρες και αν και μόνο ένα μέρος πηγαίνει στη γυναίκα, το υπόλοιπο πάει στον μάνατζερ, το ποσό είναι μεγάλο. Η αμοιβή είναι ανάλογη με τη φήμη και την ικανότητά της. Ο κύριος λόγος της ύπαρξης των «γκεϊσών» πρέπει να αναζητηθεί στην περασμένη κοινωνική θέση της γυναίκας.
Οι πραγματικές «γκέισες» είναι λίγες, οι «γκέισες»« ποιότητας πάρα πολύ λίγες. Φυσικά δεν πρέπει να συγχέουμε τη «γκέισα» με τη «γκέισα-γκαρού». Η τελευταία είναι κάτι ανάμεσα σε θεατρινούλα και κορίτσι για ψυχαγωγία, ξέρει να σερβίρει κρασί, να χορεύει και να απαντάει έξυπνα στους πελάτες. Το «γκαρού» σημαίνει φτηνό.

Χαρακίρι

Ένα τυπικό φαινόμενο της κοινωνικής ζωής στην Ιαπωνία, το «χαρακίρι» έχει συχνά διαστρεβλωθεί από επιπόλαια έρευνα. Σ’ αυτό μπορεί κανείς να αναγνωρίσει την έννοια της κομφουκιανικής τιμιότητας στο έπακρο, την εξάλειψη του «εγώ» για χάρη μιας πλατύτερης κοινωνικής σχέσης και την ασημαντότητα της ζωής και του θανάτου. Στην «κοινωνική» αυτοκτονία το κίνητρο είναι η υπεράσπιση της τιμής, η αλληλεγγύη προς ένα πρόσωπο στο οποίο πιστεύουμε. Ένα άλλο κοντινότερο σε μας παράδειγμα «σεπούκου» (χαρακίρι) ήταν η αυτοκτονία του στρατηγού Νόγκι, νικητή των Ρώσων στον πόλεμο του 1904 και της γυναίκας του. Δίπλα στα πτώματα με τα άσπρα κιμονό που φοριούνται σε παρόμοιες περιστάσεις βρέθηκε ένα σύντομο ποίημα γραμμένο την τελευταία στιγμή και που έλεγε πάνω κάτω: «Εγκαταλείποντας τη ζωή που φεύγει, ο ηγεμόνας μου ανέβηκε στους Θεούς. Με την καρδιά γεμάτη ευγνωμοσύνη επιθυμώ να τον ακολουθήσω».

Οι καμικάζι

Η λέξη «καμικάζι» σημαίνει «θεϊκός άνεμος». ΄Έτσι ονομάζονταν οι Γιαπωνέζοι πιλότοι αυτοκτονίας που στην διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, στην ύστατη προσπάθειά τους να σώσουν την πατρίδα τους από την ήττα, έπεφταν με τα αεροπλάνα τους κατάφορτα από εκρηκτικά, πάνω στους εχθρικούς στρατιωτικούς στόχους. Στο φαινόμενο αυτό ενυπάρχουν όλα τα στοιχεία του ιαπωνικού θρησκευτικού πνεύματος: η πανάρχαια σιντοϊστική αντίληψη της φυσικής ενέργειας, της πίστης στην ενότητα της ομάδας, της θεϊκότητας που περιβάλλει την έννοια «πατρίδα», η φιλοσοφική θεώρηση του κόσμου κατά το δόγμα ζεν, σύμφωνα με την οποία η προσωπική μοίρα του ατόμου αντιμετωπίζεται με γαλήνη και απάθεια. Η ιδεολογία που ενέπνεε τους καμικάζι είναι η ίδια ιδεολογία από την οποία ξεπήδησαν τα πιο υψηλόφρονα δημιουργήματα του ιαπωνικού πνεύματος.
Θα ήταν πολύ απλοϊκό κανείς να αντιμετώπιζε τους καμικάζι απλώς σαν «τρελούς» ή σαν θύματα μιας ομαδικής ψύχωσης. Θα έπρεπε μάλλον να τους δει σαν προϊόντα μιας ιδεολογίας που καλλιεργήθηκε σκόπιμα, με την ελπίδα ότι θα έφερνε κάποιο θετικό αποτέλεσμα. Στους στρατιωτικούς ιαπωνικούς κύκλους πιστευόταν πραγματικά εκείνη την εποχή, ότι η μαζική χρησιμοποίηση «όπλων αυτοκτονίας», θα αντιστάθμιζε τη συντριπτική αμερικανική υπεροχή σε πολεμικό υλικό και στρατιωτικές δυνάμεις. Στην πραγματικότητα, η δράση των καμικάζι προκάλεσε τεράστιες απώλειες στους συμμάχους, είχε όμως σαν αποτέλεσμα και την εκμηδένιση της ιαπωνικής αεροπορικής δύναμης, πράγμα που εξασφάλισε την υπεροχή των δυτικών στον αέρα.

Η Ικεμπάνα

Αυτός ο ιαπωνικός όρος χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ένα είδος τέχνης που γεννιέται από τη λατρεία για τη διάταξη λουλουδιών, κλαδιών, φύλλων, το μέσο δηλαδή που δίνει στον Ιάπωνα τη δυνατότητα να εκφράσει αισθητικά τη βαθιά αγάπη του για τη φύση, μέσα από μια τέλεια ισορροπία ανισοτήτων. «Ικεμπάνα» στην κυριολεξία σημαίνει «ζωντανά λουλούδια», όπου με τον όρο λουλούδι εννοούνται όλα όσα αναφέρονται στο φυτικό κόσμο. Ο Ιάπωνας προσπαθεί να αναπαράγει τον κύκλο του μεγαλώματος ενός φυτού: από το μπουμπούκιασμα ως την ωριμότητα, μερικές φορές ως το τέλος τους. Η ποικίλη χρήση του φυτικού υλικού διαφοροποιεί τις ερμηνείες δίνοντάς τους πνευματική έννοια.
Η «ικεμπάνα», που στην Ιαπωνία δεν είναι καθόλου θηλυπρεπής απασχόληση – ασχολούνται ιερείς, ποιητές, φιλόσοφοι, μέχρι και στρατιωτικοί-είναι περισσότερο από μια τέχνη και είναι βαθιά συνδεδεμένη με τη φιλοσοφία του λαού και με τον τρόπο της ζωής του. Στην «ικεμπάνα» συναντιούνται οι κοσμικές δυνάμεις, που έχουν την απεικόνισή τους στις δύο κοσμογονικές αρχές «γιν» και «γιανγκ». Αυτά καθορίζουν το Σύμπαν και κάνουν δυνατή την ύπαρξη της ζωής και των πραγμάτων. Στην «ικεμπάνα», το «γιν» και το «γιανγκ» έχουν ενδιαφέρουσες εφαρμογές και δίνουν έννοια στην ισορροπία των ανισοτήτων, καταργώντας τη συμμετρία και αποφεύγοντας έτσι τη μονοτονία.

Τα ανοιχτά και σκούρα χρώματα, οι καμπύλες των κλαδιών, προς τα δεξιά και αριστερά, τα μπουμπούκια, είναι στοιχεία που θέλουν να υπογραμμίσουν την εντύπωση της λουλουδένιας σύνθεσης. Τα δύο κύρια τμήματα, στα οποία υποδιαιρούνται οι πάνω από τριακόσιες σύγχρονες σχολές «ικεμπάνα» είναι: το «τυπικό», η «ρίκα» και το «φυσικό», στο οποίο ανήκει το στυλ «ναγκέριε» (πετάω εκεί). Οι θεμελιώδεις αρχές που ακολουθούνται στη διάταξη των λουλουδιών σύμφωνα με το «τυπικό» στυλ, οποιαδήποτε κι αν είναι η μορφή που μπορεί να πάρει η διάταξη και σε οποιαδήποτε σχολή κι αν ανήκει ο δημιουργός της σύνθεσης, είναι τρεις: η απόλυτη αρχή (Ουρανός), η εξαρτημένη αρχή (Γη) και η συμφιλιωτική αρχή (Άνθρωπος). Η τέχνη της διάταξης των λουλουδιών έχει μακρά ιστορία, με ρίζες στον 6ο αιώνα και στο βουδισμό. Η παλαιότερη σχολή είναι η Ικενόμπο, που υπάρχει ακόμα και σήμερα. Το στυλ που δημιούργησε η σχολή αυτή είναι το «ρίκα», που χρησιμοποιείται για τις διακοσμήσεις βωμών. Με την αναγέννηση της κομφουκιανής επίδρασης η «ικεμπάνα» διαποτίζεται από τις αρχές του δόγματος αυτού και στη διάταξη των λουλουδιών υιοθετείται η συμβολική τριάδα που αναφέραμε. Στην εποχή Μεϊτζί εμφανίζεται το «μοριμπάνα», στυλ με τον πιο δροσερό νατουραλισμό, που αντιγράφει το παλιό «τυπικό» στυλ, στο μεταξύ το παλιό «ναγκέριε» δέχεται αλλαγές.